Opinie artikel

Balans op zee

Een drieluik van maritieme beschouwingen (deel 1)

Door: Peter van Maurik

Volgens Clausewitz is oorlogvoering voortzetting van de politiek met andere middelen. Hij zat ernaast; oorlogvoering is een voortzetting van de economie. De Chinese militaire wijsgeer Sun Tzu zag dat beter; “een krijgsheer die, door zijn oorlogvoering, zijn land tot bankroet drijft is een nationale ramp”.

Geen enkel land, zelfs niet het allerrijkste, kan verspilling tijdens oorlogen lang volhouden. De strategie van een tegenstander is vaak eenvoudig; om te winnen hoeft hij alleen maar niet te verliezen. Net zolang tot zijn verspillende opponent door de financiële bodem zakt. Dit geldt zelfs als er nog geen oorlog gevoerd wordt, want op deze wijze heeft de Sovjet Unie de Koude Oorlog verloren.

Dit economische beginsel heeft consequenties voor de opbouw van een krijgsmacht en dus ook voor een vloot. Het dilemma daarbij is dat te zuinig zijn, of veel bezuinigen, kan leiden tot snel verlies indien een oorlog wel uitbreekt. Het maakt zelfs de verleiding voor een tegenstander om een ‘snelle’ oorlog te beginnen groter. Daarom is de mooie ideologie van pacifisten in de praktijk onhoudbaar. Maar teveel militair materieel is niet goed voor de economie. Nederland zit overigens al jaren aan de verkeerde, en dus gevaarlijke, kant maar dit terzijde. Een goede balans vinden is een economisch dilemma omdat je nooit weet wat en waar je capaciteit nodig zal zijn. Fouten zijn moeilijk te herstellen en als dat al kan uiterst kostbaar. De eerste twee artikelen van dit drieluik lieten zien dat de onzekerheid over inzet alleen maar groter zal worden.

De neiging is om militair materieel, en ook marineschepen, te ontwerpen voor alle mogelijkheden. Maar dat zou ze extreem duur maken en dan kun je er weer te weinig van aanschaffen. Dus moet je kiezen uit een van de volgende drie mogelijkheden. De eerste is een sterke vloot van schepen te bouwen die je wereldwijd kunt inzetten. De ‘battlegroups’ van de Amerikanen zijn het voorbeeld. Hun slagkracht heeft een intimiderend effect en voorkomt zo ongewenste maritieme avonturen. Maar de kosten ervan zijn astronomisch. Alleen al de aanschaf van zo’n groep kost 40 miljard dollar. De kosten van gebruik, onderhoud en aanpassing zijn een veelvoud hiervan. De Amerikanen hadden ooit plannen voor vijftien. Dat is niet zonder reden teruggebracht naar tien.

De tweede oplossing is veel kleine schepen bouwen met specialistische capaciteit die je overal positioneert. Hun aanwezigheid voorkomt veel problemen. Je kunt dan ontwerpen op concrete omstandigheden en inzet. Dat is zeker goedkoper, totdat je wereldwijde belangen hebt. Dan moet je namelijk voor te veel plaatsen schepen bouwen en wordt het weer te duur. Zo’n aanpak is bovendien kwetsbaar als een tegenstander zijn krachten concentreert.

Nederlandse oplossing
De derde oplossing ligt zoals gewoonlijk in het midden: capabele en flexibele schepen in voldoende hoeveelheden bouwen. Een goede vloot is een combinatie van verschillende scheepstypen; sommige zijn voor het zware werk, sommige voor routinewerk, sommige voor specialistisch en sommige voor het stiekeme werk. Allemaal moeten ze het voldoende lang kunnen volhouden. De Koninklijke Marine heeft er daarom, in de vele achterliggende bezuinigingsrondes, verstandig aan gedaan om de verschillende typen schepen in de vaart te houden. Het zijn er helaas wel te weinig geworden, maar dat is te herstellen. In de toekomst moeten schepen echter nog flexibeler zijn om voldoende snel te kunnen handelen in nog onbekende situaties.

Als je die nieuwe balans goed weet te vinden dan krijg je de meest economisch meest efficiënte en dus meest verstandige oplossing. Op dat gebied hebben we in Nederland een goede reputatie. Door verstandig overleg hebben we schepen gebouwd die voldoende capabel en goedkoop genoeg waren om wereldwijd te kunnen inzetten. Alle projecten bleven binnen de begroting. In vergelijking met de rest van de wereld behoren de Nederlandse schepen tot de beste en goedkoopste.

De ‘gouden driehoek’ van de Nederlandse scheepsbouw, waar helaas af en toe onheus over wordt bericht, ligt aan de basis van deze oplossing. Met deze basis kan men ook in de toekomst de nieuwe vraagstukken oplossen zonder onze veiligheid in gevaar te brengen of economisch onverstandig te handelen. Sun Tzu stelde dat de kunst van de oorlogvoering vitaal is voor het voortbestaan van een staat. Ik zou zeggen dat geldt evenzeer voor de opbouw van een marinevloot en dus het ontwerpen van marineschepen.

Deel 2

Deel 3